Achtergrondinformatie

Op deze pagina vindt u meer informatie over de functie van het afweersysteem, over de afweer bij mensen met Downsyndroom en over COVID-19 bij mensen met Downsyndroom. 

De afweer uitklapper, klik om te openen

De afweer, ook wel het immuunsysteem genoemd, is van belang in het bestrijden van infecties door bijvoorbeeld bacteriën, schimmels, parasieten en virussen binnen het menselijk lichaam. Het immuunsysteem bestaat uit verschillende onderdelen die samen een groot geheel vormen en elkaar aanvullen en ondersteunen. We kunnen het immuunsysteem onderverdelen in twee subsystemen die nauw met elkaar samenwerken: het aspecifieke immuunsysteem en het adaptieve immuunsysteem. 

Het aspecifieke immuunsysteem

Het aspecifieke (aangeboren) immuunsysteem is - zoals de naam al doet vermoeden - niet specifiek gericht op een bepaalde soort indringer, maar heeft eerder een barrièrefunctie. Het probeert indringers buiten te houden met anatomische barrières en aspecifieke cellen die indringers tegenhouden. Dit deel van het immuunsysteem is voornamelijk te vinden bij binnenkomst van het lichaam, bijvoorbeeld op de huid, in het maag-darmstelsel en in de longen. Ook worden de lichaamstemperatuur en zuurgraad van het bloed onder het aspecifieke immuunsysteem gerekend; zo kan iemand ongeacht het soort pathogeen koorts krijgen. De aspecifieke afweer handelt snel en bouwt geen geheugen op. De reactie op elk soort pathogeen zal dus altijd hetzelfde zijn. 

Het adaptieve immuunsysteem

Het adaptieve (verworven) immuunsysteem is specifieker van aard, wat een reactie maakt op een pathogeen wat het lichaam binnen is gedrongen. Het adaptieve immuunsysteem bestaat uit afweercellen, eiwitten en antistoffen. Er zijn veel verschillende afweercellen; de belangrijkste cellen in het adaptieve immuunsysteem zijn B- en T-cellen.

B-cellen maken antistoffen, die heel specifiek passen op de pathogenen die het lichaam binnendringen. B-cellen kunnen zich ontwikkelen in antistofproducerende B-cellen en geheugen B-cellen. Antistoffen zijn erg belangrijk voor de afweer: ze zorgen er enerzijds voor dat bijvoorbeeld virussen geneutraliseerd worden en ze helpen de andere afweercellen de pathogenen herkennen.

T-cellen zijn de echte harde werkers van het immuunsysteem: zij zorgen ervoor dat een infectie niet verder kan verspreiden en dat geïnfecteerde cellen in geprogrammeerde celdood gaan. Er zijn veel verschillende soorten T-cellen, allemaal met hun eigen specifieke functie.

Het adaptieve immuunsysteem is in staat om geheugen op te bouwen. Dat wil zeggen dat een deel van de cellen die ontstaat in de immuunreactie op een bepaald pathogeen een geheugencel wordt. Deze cellen blijven aanwezig in het lichaam en kunnen ervoor zorgen dat, wanneer het zelfde pathogeen opnieuw het lichaam binnen komt, de immuunreactie sneller weer op gang gebracht wordt. Dit noemen we ook wel het ‘lerende’ deel van het immuunsysteem: des te meer pathogenen iemand is tegengekomen gedurende het leven, des te groter dit repertoire wordt. Dit deel van het immuunsysteem is van belang om immuniteit op te bouwen met vaccinaties.

^{Dit is een versimpelde weergave van het immuunsysteem. Deze afbeelding is gemaakt via BioRender.com.} 

De afweer bij Downsyndroom uitklapper, klik om te openen

Er is steeds meer bekend over de afweer van mensen met het Downsyndroom, waarbij duidelijk wordt dat deze anders werkt dan bij mensen zonder het Downsyndroom. Zo weten we dat het aantal witte bloedcellen in het bloed lager is dan bij mensen zonder het Downsyndroom^1,2. Dit betreft beide soorten van de witte bloedcellen: de B-cellen en T-cellen. Daarnaast weten we dat de verhouding tussen nieuwe T-cellen en geheugen T-cellen niet in balans is door stapeling van geheugen T-cellen³.

Naast het aantal cellen van de afweer en de verhouding tussen de verschillende soorten afweercellen, zijn er ook aanwijzingen dat er minder antistoffen gevormd worden na vaccinaties. Wat de reden hiervoor is, is nog niet bekend.^4,5

Om in de toekomst meer te begrijpen van het afweer systeem van mensen met het syndroom van Down, zal er meer onderzoek gedaan moeten worden om inzicht te krijgen in alle onderdelen van de afweer.

COVID-19 bij Downsyndroom uitklapper, klik om te openen

Volwassenen

Uit onderzoeken van het begin van de COVID-19 pandemie is gebleken dat een SARS-CoV-2 besmetting voor mensen met het Downsyndroom ernstiger kan verlopen. Dit uit zich in meer complicaties en een hogere mortaliteit.

Een grote studie uit het Verenigd Koninkrijk voor beschikbaarheid van vaccins liet zien dat er in 60% van de infecties bij Downsyndroom complicaties optraden. Hiervoor was in 56% van de gevallen een ziekenhuisopname nodig en ongeveer de helft hiervan had ondersteuning nodig op de afdeling Intensive Care⁶. Ter vergelijking: van de opnames in de algemene bevolking lag het percentage IC opnames rond de 16-17%. Deze toegenomen risico’s resulteert in 3-10 keer hogere mortaliteit^6,7, waarbij vooral een toename wordt gezien bij mensen ouder dan 40 jaar⁶.  

Zelfs na één of twee coronavaccinaties werd Downsyndroom als hoogste risico geïdentificeerd met een 12,7 keer verhoogd risico op een ernstiger beloop van een COVID-19 infectie, resulterend in opname in het ziekenhuis of overlijden.⁸

Er zijn geen grote recente studies die de risico’s van mensen met Down syndroom beschrijven wanneer zij besmet raken met een van de huidige SARS-CoV-2 varianten.

Kinderen

In tegenstelling tot volwassenen, is er nog relatief weinig informatie bekend over COVID-19 bij kinderen met Downsyndroom.

Een onderzoek uit Schotland laat zien dat voor kinderen met Downsyndroom het risico op ziekenhuisopname 2,5 keer groter dan bij kinderen zonder Downsyndroom⁹. Tevens blijkt uit een ander onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk dat kinderen met Downsyndroom – vergeleken met leeftijdsgenoten zonder Downsyndroom – een hoger risico hebben op meer klachten tijdens een COVID-19 infectie: ze presenteren zich vaker met luchtwegklachten en koorts en hebben daarbij ook een hogere kans op complicaties¹⁰.

Wat in dit onderzoek het sterkste naar voren kwam dat kinderen met Downsyndroom een aanzienlijk lager risico hebben op COVID-19 gerelateerde mortaliteit dan volwassenen met Downsyndroom¹⁰.

Meer weten? uitklapper, klik om te openen

Voor meer achtergrondinformatie kunt u ook de Webinar van de EDSA terugluisteren waarin dieper ingegaan wordt op het immuunsysteem bij mensen met het Downsyndroom en COVID. 

Bronnen:

^{1. De Hingh, Y. C. M. et al. Intrinsic abnormalities of lymphocyte counts in children with Down syndrome. J. Pediatr. 147, 744–747 (2005).}

^{2. Bloemers, B. L. P., van Bleek, G. M., Kimpen, J. L. L. & Bont, L. Distinct Abnormalities in the Innate Immune System of Children with Down Syndrome. J. Pediatr. 156, 804- 809.e5 (2010)}

^{3. Bloemers, B. L. P. et al. Decreased Thymic Output Accounts for Decreased Naive T Cell Numbers in Children with Down Syndrome. J. Immunol. 186, 4500–4507 (2011)}

^{4. Kusters, M. A. et al. Influenza A/H1N1 vaccination response is inadequate in Down syndrome children when the latest cut-off values are used. Pediatr. Infect. Dis. J. 31, 1284–1285 (2012)}

^{5. Meier, S. et al. Antibody responses to natural influenza A/H1N1/09 disease or following immunization with adjuvanted vaccines, in immunocompetent and immunocompromised children. Vaccine 29, 3548–3557 (2011).}

^{6. Hüls A, Costa ACS, Dierssen M, et al. Medical vulnerability of individuals with Down syndrome to severe COVID-19–data from the Trisomy 21 Research Society and the UK ISARIC4C survey. EClinicalMedicine. 2021;33. doi:10.1016/j.eclinm.2021.100769}

^{7. Clift AK, Coupland CAC, Keogh RH, Hemingway H, Hippisley-Cox J. COVID-19 Mortality risk in Down syn- drome: results from a cohort study of 8 million adults. Ann Intern Med 2021; 174:572–76.}

^{8. Hippisley-cox J, Coupland CAC, Mehta N, et al. Risk prediction of covid-19 related death and hospital admission in adults after covid-19 vaccination : national prospective cohort study. BMJ Open. 2021;374(August 2020). doi:10.1136/bmj.n2244}

^{9. 9. Shi T, Pan J, Moore E, et al. Risk of COVID-19 hospitalizations among school-aged children in Scotland: A national incident cohort study. J Glob Health. 2022 Sep 23;12:05044. doi: 10.7189/jogh.12.05044}

^{10. Emes D, Hüls A, Baumer N, et al. COVID-19 in Children with Down Syndrome: Data from the Trisomy 21 Research Society Survey. J Clin Med. 2021 Oct 31;10(21):5125. doi: 10.3390/jcm10215125}